ทำไมต้องแก้ปัญหา (WHY)
ปัญหาสำคัญคือการดำเนินคดีอาญากับประชาชนในปัจจุบันมีการละเมิดสิทธิในกระบวนการยุติธรรม และการใช้การคุมขังเกินความจำเป็น โดย
1. ผู้ต้องหาถูกละเมิดสิทธิในชั้นจับกุม: ผู้ถูกจับกุมและผู้ต้องหาจำนวนมากไม่ได้รับความคุ้มครองตามสิทธิขั้นพื้นฐาน เช่น สิทธิในการพบและปรึกษาทนายความทันทีภายหลังถูกจับกุม ซึ่งอาจนำไปสู่การบังคับให้ยอมรับสารภาพ หรือการถูกละเมิดสิทธิอื่น ๆ โดยเจ้าพนักงาน
2. การคุมขังเกินความจำเป็น: ระบบการปล่อยตัวชั่วคราวที่ยังไม่สอดคล้องกับหลักสิทธิมนุษยชน ทำให้มีการนำผู้ต้องหาหรือจำเลยที่ถูกกล่าวหาว่ากระทำผิดเข้าไปควบคุมในเรือนจำเป็นเวลานาน ทั้งที่ท้ายที่สุดอาจมีคำสั่งไม่ฟ้อง หรือศาลอาจพิพากษายกฟ้องได้
3. ความเสียหายที่ไม่อาจเยียวยา: การคุมขังที่ยืดเยื้อสร้างความเสียหายรุนแรงต่อสุขภาพอนามัย หน้าที่การงาน ความสัมพันธ์ในครอบครัว และทรัพย์สินของผู้ต้องหาหรือจำเลย ซึ่งเป็นความเสียหายที่ไม่อาจเยียวยาให้กลับคืนสู่ภาวะปกติได้
เราจะทำอะไร (WHAT)
พรรคประชาชนมีข้อเสนอในการปรับปรุงกระบวนการสอบสวนคดีอาญาของไทย 5 ประการ เพื่อคุ้มครองสิทธิเสรีภาพ และเพิ่มประสิทธิภาพในกระบวนการยุติธรรม:
- ประกันสิทธิทนายความทันทีที่ถูกจับกุม
- ผู้ต้องหามีสิทธิพบและปรึกษาทนายความก่อนทำบันทึกการจับกุม
- หากผู้ต้องหาประสงค์จะมีทนายความแต่ไม่สามารถจัดหาได้เอง เจ้าหน้าที่ตำรวจต้องจัดหาทนายความให้ก่อนที่จะดำเนินการใด ๆ ต่อไป
- ผลทางกฎหมาย: ศาลจะไม่สามารถรับฟังถ้อยคำใด ๆ ของผู้ต้องหาที่ไม่ได้รับโอกาสให้มีทนายความได้
- กำหนดหลักการไต่สวนก่อนการขังจำเลย
- ศาลต้องดำเนินการไต่สวนก่อนจะมีคำสั่งขังจำเลย เพื่อให้เกิดความรอบคอบในการจำกัดเสรีภาพ
- ยกเว้น: กรณีจำเลยถูกจับกุมตามหมายจับและมีพฤติการณ์พิเศษอื่นประกอบ เช่น มีการหลบหนี ศาลอาจสั่งขังได้โดยมิต้องไต่สวนก่อน
- ทางเลือกอื่นนอกเหนือจากการจำคุก
- กำหนดหลักเกณฑ์เพื่อเปิดช่องให้มีการยื่นคำร้องต่อศาลเพื่อขอให้มีการควบคุมผู้ต้องหาหรือผู้กระทำผิดด้วยวิธีอื่นนอกเหนือจากการจำคุกในเรือนจำ (เช่น การกักบริเวณ หรือใช้กำไล EM) สำหรับฐานความผิดที่ไม่ร้ายแรงหรือไม่กระทบความสงบสุขของส่วนรวม
- ประโยชน์: เพื่อลดความหนาแน่นของผู้ต้องขังในเรือนจำ และลดความเสียหายที่อาจเกิดขึ้นกับผู้บริสุทธิ์ในกรณีมีคำพิพากษายกฟ้องในภายหลัง
- เพิ่มประสิทธิภาพการพิจารณาคดีด้วยเทคโนโลยี:
- กำหนดหลักเกณฑ์ให้นำ เทคโนโลยีการประชุมผ่านจอภาพ มาใช้กับกรณีที่จำเลยถูกคุมขังและถูกดำเนินคดีในหลายศาล (การพิจารณาคดีพร้อมกันได้) โดยไม่ต้องรอให้ถูกปล่อยในคดีแรกก่อน จึงจะสามารถเริ่มกระบวนพิจารณาของคดีหลังได้
- บทลงโทษเจ้าพนักงานที่ละเมิดสิทธิ
- กำหนดบทลงโทษเป็นการเฉพาะ สำหรับเจ้าพนักงานในกระบวนการยุติธรรมที่ละเมิดสิทธิของผู้ต้องหาหรือฝ่าฝืนบทกฎหมายที่มุ่งคุ้มครองผู้ต้องหาอย่างร้ายแรง
ทำอย่างไรให้สำเร็จ (HOW)
